Το «Γκαμπι» του Προέδρου

Ο Διονύσης Διονυσίου  αποκάλεσε την πρόταση Αναστασιάδη την τελευταία μέρα της Διάσκεψης του Κραν Μοντανα «κίνηση Ματ». Υποχωρώντας σε μια σειρα απο ζητήματα καθώριζε παράλληλα και τις υποχωρήσεις που απαιτούσε απο την Τουρκία και τους Τουρκοκυπρίους για να δεχτει μια λύση.  Ο Διονύσης Διονυσίου θεωρούσε πως η Τουρκία δεν μπορούσε πια να κρύβεται πίσω απο την άτεγκτη στάση του Αναστασιάδη και ή θα προχωρούσε σε υποχωρήσεις που θα οδηγούσαν σε λύση ή θα βρισκόταν εκτεθειμένη σαν η αδιάλλακτη πλευρα.

Ο Κώστας Γεννάρης έγραψε μετα την κατάρρευση των συνομιλιων ότι «τώρα ο κόσμος ξέρει.  Ο λόγος που δεν βρίσκεται λύση είναι η επιμονη της Τουρκίας στη διατήρηση στρατευμάτων στην Κύπρο και του μονομερους δικαιώματος επέμβασης».  Ο Νιαζι Κιζιλγιουρεκ θεωρει ότι η Τουρκία μένει πια εκτεθειμένη με τη στάση-της απέναντι στην πρόταση Αναστασιάδη ενω ο Χρυσόστομος Περικλέους γράφει ότι «η εκ περιτροπής προεδρία, συνδεδεμένη με διασταυρούμενη σταθμισμένη ψήφο και, επιπλέον, όπως η πρόταση, με κοινό ψηφοδέλτιο, αποτελεί απείρως καλύτερη διευθέτηση από Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο που θα εκλέγονται χωριστά από την κάθε κοινότητα».

Είναι εκπληκτικο πόσο εύπιστοι φαίνεται να είναι έμπειροι δημοσιογράφοι και σχολιαστες που στήριξαν με πάθος την προσπάθεια για λύση του Κυπριακου μπροστα σε μια πρόταση απο τον Νίκο Αναστασιάδη που αν την δούμε ψύχραιμα και λογικα δεν είναι τίποτε άλλο απο ένα πυροτέχνημα χωρις ουσιαστικο περιεχόμενο.  Είναι σαφες ότι ούτε η Τουρκία ούτε η Διεθνης κοινότητα δεν είναι τόσο αφελεις.  Μπορει η πρόταση Αναστασιάδη να ικανοποιει τους ιθαγενεις αλλα πολυ σύντομα θα αρχίσουμε να ακούμε απο τους εύπιστους αναλυτες για κάλυψη της Τουρκίας απο τον Γκουτέρρες, για φιλοτουρκικη στάση των ξένων και τα άλλα γνωστα σε παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθον.

Να ξεκαθαρίσω κάτι:  δεν ισχυρίζομαι ότι η Τουρκία επεδίωκε λύση ή ότι δεν θα εμπόδιζε τη λύση αν φτάναμε ως εκει.  Δεν ξέρω.  Όμως η πρόοδος στο θέμα των εσωτερικων πτυχων δεν ήταν τέτοια που να εκτίθεται η Τουρκία με την αδιαλλαξία-της στο θέμα των εγγυήσεων και των στρατευμάτων.

Ας δούμε τις βασικες πτυχες της πρότασης Αναστασιάδη. Η εκ περιτροπης Προεδρία με διασταυρούμενη σταθμισμένη ψήφο ήταν ίσως το σημαντικότερο επίτευγμα των συγκλίσεων Χριστόφια-Ταλατ.  Ο Αναστασιάδης απέσυρε αυτη τη πρόνοια εκπληρώνοντας τη δέσμευσή-του στους απορριπτικους μέσα και έξω απο το κόμμα-του.  Απο τότε η εκ περιτροπης Πρεδρία αποτελει για τους Τουρκοκύπριους κόκκινη γραμμη και η μη αποδοχη-της απο τους Ελληνοκύπριους εκλαμβάνεται σαν ένδειξη άρνησης της ισότητας.  Η πρόταση Αναστασιάδη προσφέρει την εκ περιτροπης Προεδρία.

Η μήπως όχι;  Η πρόταση δέχεται την εκ περιτροπης Προεδρία με διασταυρούμενη σταθμισμένη ψήφο αλλα προσθέτει την απαίτηση για κοινο ψηφοδέλτιο.  Αυτο ωστόσο, που ο Χρυσόστομος Περικλέους θεωρει «απείρως καλύτερη διευθέτηση», είναι στην καλύτερη περίπτωση ανεφάρμοστη πρόνοια και στη χειρότερη μια σοφιστεία διαφυγης.  Κατ’ αρχην δεν έχει νόημα ή είναι απλη ταυτολογία η «διασταυρούμενη ψήφος» αν το ψηφοδέλτιο είναι κοινο.  Πώς θα λειτουργήσει όμως το κοινο ψηφοδέλτιο; Αν έχουμε «ένας άνθρωπος μια ψήφος» θα έχουμε ουσιαστικα ένα ελληνοκυπριακο ψηφοδέλτιο με ένα «φιλέλληνα» τουρκοκύπριο να επικρατει σε κάθε αναμέτρηση.  Στο άλλο άκρο, αν έχουμε ισότιμη στάθμιση, με την τουρκοκυπριακη ψήφο να μετρα με πενταπλάσια αξία απο την ελληνοκυπριακη, δεν χρειάζεται καν το «εκ περιτροπης».  Είναι όμως διατεθειμένος ο Αναστασιάδης ή και οποιοσδήποτε άλλος ελληνοκύπριος πολιτικος να δεχτει κάτι τέτοιο;  Το πιο πιθανο, αν γινόταν αποδεχτη η πρόταση, θα άρχιζε μια ατέλειωτη συζήτηση για το βαθμο στάθμισης που με μαθηματικη ακρίβεια θα οδηγούσε σε αδιέξοδο.

Σε αντάλλαγμα για την αποδοχη της «εκ περιτροπης Προεδρίας» η πρόταση Αναστασιάδη ζητα τερματισμο της Συνθήκης Εγγυήσεως και της Συνθήκης Συμμαχίας «απο την πρώτη μέρα».  Για την αποχώρηση των στρατευμάτων προβλέπει δραστικη μείωση απο την πρώτη μέρα και τα υπόλοιπα να αποσύρονται σταδιακα.  Ζητα επίσης «επανακαθορισμο του  αριθμου των στρατευμάτων που περιλαμβάνονται στις συνθήκες με ρήτρα λήξης ισχύος».  Αυτα δεν θα ήταν παράλογα αν παρουσιάζονταν σαν προτάσεις προς συζήτηση.  Δόθηκαν όμως με τη μορφη τελεσιγράφου, αφου πρώτα φρόντισε ο Αναστασιάδης να διαρρεύσουν στον τύπο, τονίζοντας πως δεν ήταν διατεθειμένος να συζητήσει οτιδήποτε άλλο.  Δεν είναι παράξενο που ο Μεβλουτ Τσαβούσογλου χαρακτήρισε την πρόταση σαν «τίποτε το νέο» και τον τρόπο που υποβλήθηκε «ανέντιμο».

Ο Νίκος Αναστασιάδης δεν έκαμε την πρόταση για να λύσει το Κυπριακο.  Βρέθηκε σε μια πολυ δύσκολη θέση όπου ήταν φανερο πως αυτος ήταν η αιτία για το αδιέξοδο και κινδύνευε να φορτωθει την ευθύνη για την κατάρρευση των συνομιλιων.  Στην Κύπρο ολοένα και περισσότεροι υποστηρικτες της λύσης, ακόμα και μέσα απο τον Δησυ, είχαν αρχίσει να εκνευρίζονται μαζι-του.  Χρειαζόταν επειγόντως μια κίνηση για να κερδίσει το «blame game».  Η πρόταση ήταν σχεδιασμένη ακριβως γι’ αυτο.  Σχεδιασμένη όχι για να μην μπορει να την αρνηθει η Τουρκία αλλα για να μην μπορει να τη δεχτει.  Απευθυνόταν όχι προς τους Τουρκοκύπριους ή την Τουρκία ή τον ΟΗΕ αλλα προς τους Ελληνοκύπριους που αναζητούσαν απελπισμένα μια δικαιολογία για να μην παραδεχτουν ότι «η πλευρα-μας» είναι υπεύθυνη για το αδιέξοδο.

Οι αντιδράσεις μέχρι σήμερα δείχνουν ότι γενικα πέτυχε στο σκοπο-της.  Οι μέχρι χθες απρόθυμοι επικριτες-του μιλουν διθυραμβικα για την «κίνηση Ματ» και ανακουφισμένοι επανέρχονται στη θέση ότι για άλλη μια φορα φταίει η «τουρκικη αδιαλλαξία».  Απέναντι στο στρατόπεδο των απορριπτικων μπορει πια ο Αναστασιάδης να ισχυριστει ότι κατάφερε να «στριμώξει» την Τουρκία χωρις να κάμει καμμια παραχώρηση.  Ακόμα χειρότερα, μπορει να επιτεθει στους «υποστηρικτες της όποιας λύσης» για οποιαδήποτε κριτικη αποτολμήσουν.
Δεν είναι βέβαιο τί θα συμβει όταν οι πρώτες εντυπώσεις περάσουν και οι πραγματικότητες της συνέχισης της κατοχης και των αδιεξόδων της μοιρασμένης Κύπρου αρχίσουν να συνειδητοποιούνται απο τους τόσο εύπιστους ελληνοκύπριους.  Γιατι ούτε η Τουρκία ούτε ο ΟΗΕ είναι το ίδιο εύπιστοι.  Ηδη ο Γενικος Γραμματέας του ΟΗΕ στην καταληκτικη δήλωσή-του έδωσε ίσως το πρώτο δείγμα της δυσαρέσκειάς-του για τη στάση της ελληνοκυπρικης πλευρας ευχόμενος «καλη τύχη στους Κυπρίους, στο  βορρα και το νότο».

Μακρυα απο το να είναι «κίνηση Ματ» για τη λύση του Κυπριακου, η πρόταση Αναστασιάδη είναι στην πραγματικότητα «άνοιγμα Γκαμπι (1)» για τις Προεδρικες εκλογες.  Θα παρουσιάσει τον εαυτο-του σαν τον εθνικο ηγέτη που έκαμε ότι μπορούσε για να λύσει το Κυπριακο αλλα δεν μπορούσε φυσικα να δεχτει την «όποια λύση».  Ο Παπαδόπουλος κι ο Λιλλήκας δεν θα μπορέσουν εύκολα να τον κατηγορήσουν για μειοδοσία και το Ακελ θα δυσκολευτει να τον κριτικάρει για τους χειρισμους-του.  Οι εξελίξεις θα καθοριστουν απο το πόσο νωρις θα αρχίσουν να γίνονται φανερες οι δυσμενεις επιπτώσεις της κατάρρευσης των συνομιλιων και της συνέχισης της κατοχης.

Στο σκάκι τα «ανοίγματα Γκαμπι» δεν είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για τον αντίπαλο.  Πέρα απο το αρχικο ξάφνιασμα, τέτοια ανοίγματα μπορουν να αντιμετωπιστουν αποτελεσματικα αν ο αντίπαλος επιδείξει ψυχραιμία και τόλμη.  Η αριστερα δεν πρέπει να αφήσει την εντύπωση ότι ο Αναστασιάδης συμπεριφέρτηκε σωστα στο Κραν Μοντανα.  Αντίθετα, πρέπει να του αποδώσει τις ευθύνες που του ανήκουν και να κρατήσει την προοπτικη της λύσης ζωντανη διεκδικώντας την Προεδρία με λάβαρο την ειρήνη και την επανένωση: το λάβαρο που τόσο κυνικα πρόδωσε ο Αναστασιάδης.

Θέμος Δημητρίου
09.07.2017